Trà Đen – Thống Trị Văn Hóa Trà Phương Tây

Ngoài hương vị êm dịu, trà đen còn ẩn chứa một bí mật sức khỏe ít được biết đến! Trà Việt cũng sẽ giúp bạn tiếp cận với những bí mật ẩn chứa trong quy trình chế biến trà đen, công dụng của trà đen, và các bước đơn giản để pha trà chuẩn vị.

Trà Đen Là Gì?

Trà đen là lá chè khô trải qua quá trình oxy hóa hoàn toàn. Nó còn được gọi là hồng trà bởi màu sắc của nước sau khi pha chế. Trà đen chất lượng cao sẽ dẫn ra nước màu nâu đỏ trong sáng, hương thơm quả chín, và vị chát dịu.

Trà đen không chỉ có lịch sử lâu đời mà còn chiếm vị trí quan trọng trong nền ẩm thực và văn hóa của nhiều quốc gia. Các loại trà đen nổi tiếng thế giới hiện nay chủ yếu xuất xứ từ Sri Lanka, hoặc Assam và Darjeeling của Ấn Độ.

Sự Phát Minh Trà Đen Ở Trung Hoa

Loại trà đen lâu đời nhất trên thế giới được phát minh bởi những người nông dân trồng trà ở Trung Quốc vào khoảng thế kỷ 16-17. Nơi đó nổi tiếng với trà Chánh Sơn Tiểu Chủng được châu Âu vô cùng ưa chuộng.

Trà Đen Du Nhập Châu Âu

Trà đen dần dần được nhân rộng thành một thức uống gần như toàn cầu do sự đan xen tuyệt vời của các yếu tố lịch sử khác nhau qua nhiều thế kỷ. Vì lịch sử phát triển lâu đời nên trà đen ở mỗi quốc gia lại mang một dáng vẻ khác nhau.

Trà đen du nhập châu Âu vào năm 1610. Đến năm 1662, khi Công nương Catherine của Bồ Đào Nha kết hôn với Vua Charles II, trà đen được đưa vào hoàng gia Anh. Thưởng trà đen nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của giới quý tộc.

Người Anh uống trà đen nhiều hơn trà xanh, và đã phát triển nền văn hóa trà đen độc đáo của mình, điển hình là phong tục uống trà chiều. Tuy nhiên, do vẫn phải phụ thuộc vào các thương nhân ngoại quốc sang tay đổi hàng và không thể nhập khẩu trực tiếp nên giá trà đen thời điểm đó rất đắt.

Sự Trỗi Dậy Của Trà Đen Ở Nam Á

Để đối phó với nhu cầu trong nước ngày càng tăng, Vương quốc Anh bắt đầu tìm kiếm các nguồn cung ứng khác bên ngoài Trung Quốc. Vào đầu thế kỷ 18, Ấn Độ chính thức giành được vị trí hàng đầu trong nhập khẩu trà đen vào châu Âu, mở ra bức màn cho lịch sử huy hoàng của trà đen ở phương Tây trong hàng trăm năm.

Người Ấn thành lập các đồn điền chè ở Assam, sử dụng cây chè lá to bản địa làm giống, và mời những người làm trà từ Trung Quốc đến dạy kỹ thuật chế biến tại địa phương.

Sau Ấn Độ, Sri Lanka cũng vượt qua Trung Quốc và trở thành một trong những nhà cung cấp trà đen quan trọng nhất ở châu Âu. Phẩm chất của trà đen Nam Á chi phối phần lớn hương vị trà đen của ngày nay.

Năm 1950, thương hiệu trà Dilmah của Sri Lanka đã nâng trà đen lên tầm đẳng cấp toàn cầu. Đến năm 1991, quốc gia này đã trở thành nơi xuất khẩu trà đen có chất lượng tốt và khối lượng lớn đứng đầu thế giới.

Vị Trí Của Trà Đen Ở Việt Nam

Trong thời kỳ Pháp thuộc, Việt Nam cũng là một trong những đồn điền chính xuất khẩu trà đen cho châu Âu. Chúng ta chủ yếu sản xuất nguyên liệu thô để chế biến trà đen túi lọc Lipton.

Thời gian gần đây đã xuất hiện những loại trà đen được sản xuất trong nước, bao gồm nhiều trà đen cao cấp để cung ứng cho các hệ thống nhà hàng và khách sạn sang trọng. Trong đó, Hồng Trà Hà Giang nổi bật ở phân khúc trà đen ngon nhờ quy trình chế biến thủ công từ búp trà cổ Thụ.

Các sản phẩm trà đen công nghiệp khác được ứng dụng chủ yếu vào thị trường trà sữa và trà trái cây. Nó cũng là nguyên liệu chính của các sản phẩm trà uống liền của các thương hiệu nổi tiếng như Twinings, Bigelow, Dilmah, và Lipton.

Cho đến nay, Việt Nam đã chế biến được khoảng 15 loại trà khác nhau. Tuy nhiên, xuất khẩu phần lớn vẫn là trà đen (gần 60% khối lượng trà xuất khẩu), còn lại là trà xanh và một số ít các loại chè khác.

Trà Đen Có Tác Dụng Gì?

Tác dụng của trà đen được thể hiện thông qua hàm lượng caffeine, amino acids, vitamin và khoáng chất. Do các chất dinh dưỡng tự nhiên có trong trà đen khác với trà xanh, nên giữa hai loại trà này cũng có sự khác biệt về tác dụng.

Từ biểu đồ trên, bạn có thể thấy thành phần flavonoid/tannin trong trà đen cao hơn trà Ô Long. Mặt khác, caffeine trong trà đen chiếm hàm lượng cao nhất.

Lợi Ích Sức Khỏe

Trà đen có tốt không? Hợp chất tannin trong hồng trà có thể giúp hỗ trợ đường tiêu hóa, thúc đẩy sự thèm ăn, lợi tiểu, và loại bỏ phù nề. Chất flavonoid có nhiều trong hồng trà có thể khử các gốc tự do, có tác dụng chống axit hóa, giảm tỷ lệ nhồi máu cơ tim.

Lợi Ích Sắc Đẹp

Chất tannin trong các sản phẩm của cây chè mang lại hiệu quả vượt trội trong kháng khuẩn. Do đó, một trong những ứng dụng của trà đen trong chăm sóc sắc đẹp chính là trị mụn.

Bạn có thể tận dụng bã trà đen làm một loại mặt nạ giúp giảm tình trạng sưng viêm của mụn trứng cá. Các vitamin hòa tan trong nước trà cũng là một nguồn dinh dưỡng giá trị cho da của bạn.

Lợi Ích Tinh Thần

Trong các thành phố ở châu Âu, uống trà đen được coi như một mốt quý phái và thanh lịch. Họ bày biện những bộ đồ trà bằng vàng, bạc, thậm chí khảm đá quý. Trong các gia đình giàu có, uống trà biểu hiện cho một nền giáo dục và hạnh kiểm tốt.

Ngoài giá trị văn hóa, thưởng trà là một trạng thái của tâm trí, để bạn cảm thấy cơ thể được thanh lọc. Caffeine có khả năng thức tỉnh bạn khỏi những cơn buồn ngủ, kết hợp với tannin để làm chậm quá trình giải phóng caffeine, giúp bạn tỉnh táo cả ngày chỉ với vài tách trà buổi sáng.

Phân Biệt Trà Đen, Trà Xanh, Trà Ô Long

Điểm khác biệt đầu tiên giữa các loại trà này là quá trình chế biến. Trà đen trải qua quá trình oxy hóa toàn phần, trong khi hai loại còn lại không bị oxy hóa hoặc bị oxy hóa ít hơn.

Chính điều này tạo nên những hương vị và màu sắc khác nhau. Trà đen có vị đậm hơn và hương ngọt hơn.

Trà đen	Trà xanh	Trà ô long
Oxy hóa 100%	Oxy hóa 0%	Oxy hóa 8 – 80%
Sợi màu đen	Sợi màu xanh xám	Viên nhỏ màu xanh
Nước màu nâu đỏ đậm	Nước màu xanh nhạt ánh vàng	Nước màu vàng sóng sánh
Hương thơm quả chín	Hương thơm lúa non	Hương hoa
Vị khói đậm, hậu chát	Vị chát đượm, hậu ngọt	Vị chát dịu, hậu ngọt hơi béo

Tóm Tắt Quy Trình Chế Biến Trà Đen

Về công nghệ chế biến, trà đen bị oxy hóa hoàn toàn. Nó sử dụng búp và lá của cây chè làm nguyên liệu thô và được tinh chế thông qua các quá trình điển hình như:

làm héo => vò chè => oxy hóa => sấy khô => phân loại => đóng gói

Giai đoạn làm héo:

• Mục đích: làm búp chè dẻo dai hơn để chuẩn bị cho quá trình vò
• Thời gian: 3 – 4 giờ

Giai đoạn vò:

• Mục đích: phá vỡ vở và màng tế bào, để làm tăng cường khả năng giải phóng các chất dinh dưỡng khi hòa tan vào nước nóng
• Thời gian: Vò 3 lần, mỗi lần 30 – 45 phút

Giai đoạn oxy hóa:

• Mục đích: chuyển hóa sâu sắc về mặt hóa học để tạo nên màu sắc, mùi vị, và ngoại hình của trà thành phẩm
• Thời gian: từ 45 phút đến 3 giờ

Giai đoạn sấy:

• Mục đích: đình chỉ các quá trình hoạt động của men nhằm cố định phẩm chất trà
• Thời gian sấy: 30 – 40 phút

Kết thúc giai đoạn sấy sẽ đến các bước phân loại và đóng gói để phân phối ra thị trường.

Đặc Trưng Của Trà Đen

Đánh giá hình thức bên ngoài, cánh trà khô có màu đen. Sau khi pha chế, nước trà đen đen có màu nâu đỏ sẫm, hương trái cây chín và vị chát nhẹ thoảng chút khói.

Trà đen tiện lợi hơn trà xanh vì dễ bảo quản và vận chuyển đi xa. Do đó, tính ứng dụng của nó cũng rộng hơn khi có thể dễ dàng kết hợp với các nguyên liệu khác để tạo ra những sản phẩm mới lạ và đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng.

Các Loại Trà Đen Ngon

Một số sự khác nhau trong chế biến trà đen tạo ra hai loại sản phẩm khác nhau:

• Sợi trà để nguyên, vò xoăn lại, gọi là trà đen truyền thống. Sau đó, nó được sàng phân loại thành nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào chất lượng của nguyên liệu từ búp non, lá bánh tẻ và lá già.
• Sợi trà cắt thành từng mảnh nhỏ, có hương vị như trà đen truyền thống, nhưng pha nhanh hơn và tiện sử dụng. Do đó, nó rất được ưa chuộng ở các nước công nghiệp phát triển dưới dạng trà đen túi lọc.

Dưới đây, Trà Việt liệt kê 5 trong số nhiều loại trà đen ngon trên thế giới:

Keemun

Kể từ khi Trung Quốc bắt đầu toàn bộ hoạt động kinh doanh này, tôi nghĩ chỉ nên bắt đầu với một loại trà đen của Trung Quốc. Keemun là một trong những giống đen nổi tiếng nhất đến từ Trung Quốc, và vì lý do chính đáng.

Đối với màu đen, nó tương đối nhẹ với cả hương thơm trái cây và hơi khói. Nó có một hương vị nhẹ, gần như mạch nha, gợi nhớ đến cacao không đường.

Assam

Vùng Assam ở Ấn Độ là vùng đầu tiên của đất nước được người Anh sử dụng để sản xuất chè. Những loại này được biết đến với hương vị đậm đà và màu sẫm.

Assam nổi tiếng với hương vị sâu, mạch nha. Vì hương vị dễ chịu, Assam được sử dụng rất nhiều trong các hỗn hợp pha trộn nơi nhiều loại trà, và đôi khi là các loại thảo mộc hoặc gia vị, được trộn với nhau để tạo thành một loại đồ uống độc đáo.

Darjeeling

Darjeeling là nơi đã sản xuất ra thức uống buổi chiều tinh túy của người Anh. Darjeeling được thu hoạch vào mùa xuân có màu nhạt nhất và hương vị nhẹ nhàng nhất.

Darjeeling được thu hoạch vào mùa hè tạo ra một loại nước giải khát đầy đủ hơn với hương vị xạ hương và cay. Cuối cùng, Darjeeling mùa thu có vị mạnh nhất vì nó có nhiều tannin nhất. Vì vậy, nó sẽ là loại đắng nhất trong số các loại hiện có.

Ceylon

Đậm hơn và đen hơn Darjeeling, nhưng nhạt hơn cả về màu sắc và hương vị so với Assam, Ceylon là một lựa chọn tốt giữa đường. Trà đen Ceylon được đánh giá là chất lượng tốt nhất, có hương vị thơm ngon nhất.

Nó có hương vị cam quýt với các nốt làm se nhẹ từ tannin. Người ta thường thêm chanh và một gia vị khi thưởng thức trà đen Ceylon.

Cách Pha Trà Đen

Pha Nóng:

1. Đun sôi nước lọc đến nhiệt độ 95 – 98°C.
2. Dùng nước sôi để làm nóng ấm trà, chuyên trà, và chén trà.
3. Đong trà vào ấm tùy theo khẩu vị mỗi người.
4. Rót nước nóng ngập trà và đổ đi càng nhanh càng tốt để đánh thức trà. Đây không phải là nước để uống.
5. Đổ nước nóng vào đầy ấm, đậy nắp ấm và hãm trà trong khoảng 20-30 giây.
6. Sau đó, rót hết nước từ ấm trà vào chuyên. Rồi từ chuyên mới rót ra các chén trà.
7. Lặp lại bước 5 và bước 6 cho các lần hãm tiếp theo.

Lưu ý:

• Sử dụng nước nóng 90-98°C, không phải nước sôi.
• Không hãm trà lâu quá 30 giây.
• Sau 30 giây, rót hết nước trà ra khỏi ấm. Cánh trà ngâm lâu trong nước sẽ bị “nẫu”.
• Nếu nước trà đầu tiên quá nhạt hoặc quá đậm, hãy điều chỉnh lượng nước hoặc lượng trà ở lần hãm tiếp theo.

Pha Lạnh:

1. Đổ một lượng trà thích hợp vào bình thủy tinh hoặc bình sứ. Tuyệt đối không sử dụng bình kim loại hay nhựa.
2. Thêm nước lạnh vào bình.
3. Để bình trà trong tủ lạnh từ 6 đến 8 tiếng.
4. Lấy bình ra khỏi tủ, lọc bã trà để lấy nước
5. Thêm chanh, đường, mật ong, hoặc các gia vị khác để thưởng thức

Cách Bảo Quản Trà đen

Bởi vì trà đen đã trải qua quá trình oxy hóa nên có thể bảo quản trong túi chân không lâu hơn một năm. Nếu bạn đã mở túi, tủ lạnh là một nơi thích hợp để lưu trữ hồng trà, vì nơi đó tránh ánh sáng và nhiệt độ cao.

Khoảng thời gian tốt nhất để thưởng thức trọn vẹn vị ngon của hồng trà là trong vòng 30 ngày sau khi mở túi, nhưng đóng kín túi. Để đảm bảo hương vị ban đầu của nó, bạn cần tránh để trà đen ở những nơi có mùi mạnh, tránh ánh sáng và nhiệt độ.

Nên Làm Và Nên Tránh

Nên làm	Nên tránh
Pha trà bằng ấm thủy tinh hoặc ấm sứ để phản ánh trung thực mùi và vị của trà	Dùng nước máy và nước khoáng để pha trà
Nhiệt độ nước trong khoảng 95°C – 98°C	Dùng nước sôi
Sợi trà nhỏ, mỏng, xốp pha nhiệt độ thấp. Sợi trà lớn, chắc pha nhiệt độ cao	Dùng nước cùng một nhiệt độ để hãm tất cả loại trà
Tăng lượng trà cho hương vị đậm hơn	Hãm trà quá lâu
Uống trà sau ăn	Uống khi đói

Những người không nên uống trà đen:

• Những người bị bệnh u bướu, sỏi thận, đau dạ dày, thiếu máu, suy nhược mất ngủ, dễ bị kích động, sức đề kháng yếu.
• Phụ nữ sau sinh, phụ nữ mang thai.